Xasuusta gorgorradii hadhka noo ahaa

Barofeesar John Johnson oo iminka da’ ahi wuxuu qoraalkan u soo diray Geeska, wuxuuna dib u eegayaa waayihiisii Soomaaliya ee 1960nadii iyo aqoonyahannadii, gabayaagii iyo qoraayadii ay wada shaqeeyeen

Xagaagii 1968 ayuu ahaa. Galabnimadiisii ayaa koox saaxiibbo ahi tareen ka soo raacday Landhan, iyagoo ku wajahan in ay saaxiib kale ku soo siyaartaan aqal yar oo uga taagnaa miyiga Iglan. Xilligaas waxaan si tabarruc ah uga tirsanaa haayadda Peace Corps, waxaanan maalmahaa fasax kaga imi Jamhuuriyadda Soomaaliya oo aan ka hawlgelayay, aniga oo jid dheer soo qaaday oo Iglan sii dhex maray inta aanan aadin degmadaydii Texas. Waxaan qorshaynayay in aan dalbado maxadka Deraasaadka Bariga iyo Afrika (SOAS) ee Jaamacadda Landhan, oo aan ka galo duruusta shahaadada maastarta, isaga oo weliba uu kormeerkayga noqonayo Barofeesar Bogumił Witalis Andrzejewski (Macallin Guush). 

Waxaan Macallin Guush iyo xaaskiisa Sheila, iyo aqoonyahanno xul ah oo ku wada foogganaa deraasaadka Soomaalida, sida Ioan M. Lewis iyo Muuse Xaaji Ismaaciil Galaal (oo ka socday Akademiga Cilmiga iyo Fnaka, iyo Xoghaynta Ergada Qarammada Midoobay ee Soomaaliya), u raacay si aannu u booqanno saaxiibaddood, qoraayaddii iyo gabayaagii reer Kanada ee Margaret Laurence, oo aqal yar oo xagaaga loogu talagalay uu uga dhisnaa Iglan.

Casariye fiican baannu qaadannay, annaga oo is xasuusinayna waaya’aragnimadii aannu ka dhaxalnay dhulkii Soomaalida ee Ingiriisku gumaysan jiray, iyo kolkii danbe Jamhuuriyaddii Soomaaliyeed ee xorawday. Ugu yaraan, shaamareer ayaan ka qaaday aqoonyahannadaas, aadna waan uga mabsuudsanaa in aan macooda ahay. Saaxiibnimada, isdhexgalka iyo xidhiidhka aan mid kasta xataa Margaret Laurence, la yeeshayna sannado badan ayuu socdey.

Kolkii aan Soomaaliya ku soo laabtay, muddo aan dalkayga fasax ugu maqnaa, waxaan sii wadey in aan derso afka iyo dhaqanka Soomaalida aniga oo la shaqaynaya Macallin Guush iyo Muuse Galaal. Tacliintaydii Jaamacadda Landhan waan dhammeeyay kolkii aan Soomaaliya ka soo shaqeeyay. Fasaxayga ka hor, waxaan Muuse Galaal kula shaqeeyay xafiiskiisa Wasaaradda Waxbarashada iyo maqaaxida Mariano oo aan fiidadkii ugu tegi jiray aniga oo ka soo rawaxay xiisadihii Ingiriisiga iyo Xisaabta ahaa ee aan ka dhigayay dugsigii dhexe ee go’naa ee Muqdisho (Scuola Media Sezione Staccato). 

Fiidadkii (iyo mararka qaar galbihii) Muuse iyo anigu waxaannu ka wada shaqayn jirnay turjumaadda gabayo Soomaaliyeed iyo maansooyin kale oo aannu u rogi jirnay Ingiriisi, waxaanan ka gacan siin jiray tifaftirka qoraalka si aannu u sugna saxnimadooda luuqadeed. Had iyo jeer waxaannu ku shaqayn jirnay meel furan oo dadka oo dhami na arki karaan waxa aannu wadno, maxaa yeelay waxa iska jiray oo aannu beeninaynay shaki baahsan oo na loogu malaynayay in aannu basaasiin nahay.

Mararka qaar, waxaan u raaci jiray safaaradaha iyo xafiisyada, xilliga fiidka, si aannu u soo faaqidnimo waxsoosaarkiisa qoran dib-u-eegisna ugu soo samayno turjumaadihii aannu wada samaynay. Wuxuu ii ahaa indhaha ii haga dhaqanka iyo afka Soomaalida.

Kolkii uu Macallin Guush yimi Soomaaliya isaga oo soo qaatay fasax, markaasna aan saddex sannadood joogay dalka, waxaannu si hamuun leh u bilawnay baadhista culuunta luuqadeed ee Af Soomaaliga iyo dhaqanka oo uu sannado badan u dhuundaloolay. Maxadka SOAS wuxuu oggolaaday in aannu sannadkii xigay deraasaddayda ku wado gudaha Soomaaliya oo aan la shaqeeyo barofeesarkayga Macallin Guush. Waxaan cajalado ku soo ururshay heellooyin badan, oo ii noqday mawduuca aan ku lafaguray tiisadaydii qalinjebinta maxadka SOAS.

Kolkii marwadii ii doonanayd ee Elizabeth ay timi Soomaaliya, waxay ka shaqo bilawday xafiiska Peace Corps. Habeenkii aqalgalkayaga, Macallin Guush baa malxiis ii ahaa, afadiisa Sheila-na malxiisad bay noo noqotay, halka Muuse Galaal uu gabayo ka mariyay munaasibadda. Bilawgii, waxa na isu kaaya meheriyay duqa Muqdisho oo munaasibad madani ah noo dhigay, maaddaama aannaan Muslimiin ahayn. Ma xasuusto duqa magaciisii, balse wuxuu lahaa shaarbo rogan oo loogu naanaysi jiray Stalin[1]. Lix maalmood ka dib, waxaannu dhigannay aroos-diineed uu rasmiyeeyay wadaad Anjalikaan ahaa oo booqasho ku joogay safaaradda Ingiriiska. Ilaa hadda waannu wada xidhiidhnaa kaahinkaas, oo la dhaho Philib Cousins, waana 91-jir deggan magaalada Yorkshire ee Iglan.

Aqoonyahannadaas aan ka sheekeeyay oo dhami way geeriyoodeen: gorgorkii wuu tegay, laakiin shinbirkii yaryarada ahaa, waa aniga oo 82-jir ah e, weli wuu nool yahay. Wuu garbabbeelay cimrigiisana in aanay wax badani uga hadhsanayn ayaa laga yaabaa, laakiin wuxuu dhacdiyo baxdo xasuusta ka daawadaa sannadahaa wacradaha watey (oo toddobo sannadood isku noqonaya) ee uu Soomaaliya ku soo qaatay, iyo gorgorradaa uu la soo kulmay. Hasayeeshee, shinbirkan yaryarada ah waxa farax iyo beerraq gelinaya xaqiiqada ah in waxsoosaarka aqooneed ee Soomaalidu uu maanta ag yaallo gacmaha lagu aamini karo ee aqoonyahannada Soomaaliyeed, oo tiradooda oo aad u badan darteed aanu curiskan koobani ii deeqayn.

Aan qoraalkayga ku soo afmeero weedh aan sannado badan ka hor ka bartay buugga Margery Perham ee Major Dane’s Garden:

“Soomaaliya waa meesha ugu daran ee aad jeclaan karto.
Haddii aad se ka tagto, waxaad wax kasta u huraysaa sidii aad ugu laaban lahayd.”

***

[1] Faallada Turjubaanka: Ninka uu sheegayaa waa Cumar Xasan Maxamuud oo badhtamihii lixdannadii duqa Xamar ahaa; waxa lagu naanaysi jiray Cumar-Istarliin, oo sida qoraalkan Johnson aynu ka fahmayno ah si gurran oo loogu dhawaaqay magaca hoggaamiyihii Soofiyeedka, Istaalin (Stalin).

***

Qoraallo raadcaad ah

Andrzejewski, B.W., and Sheila Andrzejewski, An Anthology of Somali Poetry (Bloomington, Indiana: I.U. Press, 1993)  

————, Declensions of Somali Nouns (London: School of Oriental and African Studies, 1964)  

————., ed., trans., Ignorance is the Enemy of Love, by Faarax Maxamed Jaamac (London: Zed Press, 1982)  

————, ed., trans.,  Leopard Among the Women: Shabeelnaagood: A Play, by Xasan Sheikh Muumin (London: Oxford University Press. 1974)  

————, and I.M. Lewis, Somali Poetry: An Introduction (Oxford: Oxford University Press,1964)  

Johnson, John Wm., Heelleellooy Heelleellooy: The Development of the Genre ‘Heello’ in Modern Somali Poetry (Bloomington, Indiana: Research Center for the Language Sciences, Indiana University, 1974) [republished as Heelloy: Modern Poetry and Songs of the Somalis: London, Haan Press. 1996],   

Laurence, Margaret, The Prophet’s Camel Bell [later renamed New Wind in a Dry Land], (Toronto: McClelland & Stewart, 1967—reprint)  

Lewis, I.M., A Modern History of the Somali: Nation and State in the Horn of Africa 4th Edition (Columbus: Ohio State University Press, 2003)  

———, A Pastoral Democracy: A Study of Pastoralism and Politics Among the Northern Somali of the Horn of Africa (Hassel Street Press, 2021)  

———,  Saints and Somalis: Popular Islam in a Clan-Based Society (Trenton, New Jersey: Red Sea Press, 1998)  

Muusa Hh. I. Galaal, Stars, Seasons, and Weather In Somali Pastoral Traditions (Mogadishu: Ministry of Education, 1970)  

————, The Terminology and Practice of Somali Weatherlore, Astronomy and Astrology (Published by the author in Muqdishu, 1968 [later published by the United Nations]  

————, Hhikmaad Soomaali and B.W. Andrzejewski (London: Oxford University Press for the School of Oriental and African Studies, 1956)  

Perham, Marjory, Major Dane’s Garden (New York: Africana Pub, Corp., 1071)